Bir insanın ömrü boyunca ilerlemesi, doğumdan mezara kadar çoğunlukla kademeli bir değişimler dizisi olarak düşünülebilir. Fakat bir sabah uyanıp aynaya baktığınızda ne vakit apansız bu kadar yaşlandığınızı merak ediyorsanız, hayal görmüyor olabilirsiniz..
Yaşlanmayla bağlantılı moleküler değişimler üzerine yapılan bir araştırmaya nazaran, beşerler biri ortalama 44 yaşında, oburu de ortalama 60 yaşında olmak üzere iki önemli ilerleme yaşıyor.
DEĞİŞİMLER 40’LI YILLARIN ORTALARINDA VE 60’LI YILLARIN BAŞLARINDA TEKRAR TEPEYE ULAŞTI
Stanford Üniversitesi’nden genetikçi Michael Snyder, çalışmanın yayınlandığı Ağustos ayında yaptığı açıklamada, “Zaman içinde yalnızca kademeli olarak değişmiyoruz; sahiden dramatik birtakım değişiklikler var” dedi. “40’lı yaşların ortasının, 60’lı yaşların başı üzere dramatik bir değişim vakti olduğu ortaya çıktı. Ve hangi molekül sınıfına bakarsanız bakın bu doğrudur.”
Snyder ve meslektaşları, bu rahatsızlıkları daha âlâ hafifletmek ve tedavi etmek emeliyle hangi değişikliklerin nasıl meydana geldiğini daha güzel anlamak için yaşlanmanın biyolojisini araştırıyor. Bu emelle, birkaç yıl boyunca her birkaç ayda bir biyolojik örnek bağışlayan 108 yetişkinden oluşan bir kümesi takip ediyorlar.
Sciencealert’te yer alan makaleye nazaran, Alzheimer ve kardiyovasküler hastalık üzere kimi durumlarda riskin vakitle kademeli olarak artmadığını, muhakkak bir yaştan sonra keskin bir halde yükseldiğini fark ettiler. Bu nedenle, ilgili değişiklikleri belirleyip belirleyemeyeceklerini görmek için yaşlanmanın biyobelirteçlerine daha yakından bakmak istediler.
TESTLER NE FORMDA GERÇEKLEŞTİ?
Araştırmacılar, kohortlarından aldıkları örnekleri kullanarak farklı biyomolekül çeşitlerini takip ediyor. İncelenen farklı moleküller ortasında RNA, proteinler, lipidler ve bağırsak, deri, burun ve ağız mikrobiyomu taksonları yer almakta olup toplam 135.239 biyolojik özellik bulunmaktadır. Her iştirakçi 626 gün boyunca ortalama 47 örnek göndermiş olup en uzun mühlet hizmet veren iştirakçi 367 örnek göndermiştir.
Bu bilgi zenginliği 246 milyardan fazla bilgi noktasıyla sonuçlandı ve araştırmacılar daha sonra bunları işleyerek değişikliklerde modeller aradı. Daha evvel yapılan birkaç çalışmada, moleküler bollukta sıçanlarda ve insanlarda yaşlanmayla ilişkilendirilebilecek doğrusal olmayan değişiklikler bulundu. Meyve sinekleri, fareler ve zebra balıkları üzerinde yapılan çalışmalar da bu tiplerde kademeli bir yaşlanma sürecine işaret etmiştir.
HANGİ ÖZELLİKLER DEĞİŞİKLİK GÖSTERDİ?
Snyder ve meslektaşları, insan bedenindeki birçok farklı molekül tipinin bolluğunda iki farklı basamakta çok net bir değişiklik olduğunu fark ettiler. İnceledikleri tüm moleküllerin yaklaşık yüzde 81’i bu etaplardan biri yahut her ikisi sırasında değişiklik gösterdi. Değişiklikler 40’lı yılların ortalarında ve 60’lı yılların başlarında biraz farklı profillerle tepe yaptı. 40’lı yılların ortalarındaki tepe lipid, kafein ve alkol metabolizmasının yanı sıra kardiyovasküler hastalık ve deri ve kas işlev bozukluklarıyla ilgili moleküllerde değişiklikler gösterdi. 60’lı yılların başlarındaki tepe ise karbonhidrat ve kafein metabolizması, kardiyovasküler hastalık, deri ve kas, bağışıklık düzenlemesi ve böbrek işlevleriyle bağlıydı.
YAŞLANMAHYI ETKİLEYEN DİĞER FAKTÖRLER DE OLABİLİR
İlk tepe olan 40’lı yaşların ortası, tipik olarak bayanların menopoz ya da perimenopoza girmeye başladığı periyottur, lakin araştırmacılar bunu ana faktör olmaktan çıkarmışlardır: erkekler de birebir yaşlarda değerli moleküler değişikliklere uğramışlardır. “Bu durum, menopoz ya da perimenopozun 40’lı yaşların ortalarında bayanlarda gözlenen değişikliklere katkıda bulunabileceğini, fakat hem erkeklerde hem de bayanlarda bu değişiklikleri etkileyen diğer, daha değerli faktörlerin de olabileceğini göstermektedir,” diye açıklıyor evvelce Stanford’da, artık Singapur Nanyang Teknoloji Üniversitesi’nde çalışan metabolomikçi ve birinci müellif Xiaotao Shen.
Araştırma Nature Aging’de yayınlandı. Bu makalenin evvelki bir versiyonu Ağustos 2024’te yayınlandı.